روستاي دهسلم:
دهسلم آخرين روستاي حوزه استحفاظي نهبندان است كه در مجاورت استان كرمان قرار دارد.در روستاي دهسلم ويژگي‌هاي بارز مناطق كويري متبلور شده و خانه‌هاي گنبدي و گلي، نخلستان‌هاي خرما و ... جلوه‌هايي از زيبايي‌هاي اين روستا است در گوشه‌اي از نخلستان و در بافت قديم روستا، قلعه قديمي دهسلم قرار دارد كه ديوارهاي آن هنوز پابرجاست.
علاوه بر اين قلعه، دو قلعه قديمي ديگر هم در اين روستا وجود دارد كه هر كدام نام و قنات مخصوص به خود داشته و به نام‌هاي قلعه محمدتقي خان، ده‌بالا و شوره‌گزك معروف هستند.دراين روستا پرورش شتر، شغل اصلي اهالي است و به دليل اين كه قنات روستا نسبت به روستاهاي ديگر پرآب‌تر است كشاورزي نيز رونق زيادي دارد و علاوه بر خرما، گندم، جو و پنبه هم در آن كشت مي‌شود.
با توجه به آثاري كه از گذشته در روستاي دهسلم باقي مانده، قدمت آن به اندازه نهبندان تخمين زده مي‌شود. با استناد به نوشته‌هاي جهانگردان، به ويژه جغرافيدانان قرون وسطي كه در نوشته‌هاي خود از دهسلم نام برده‌اند، در مي‌يابيم كه آبادي بزرگي بوده و كانال‌هاي آب و بازارهايي داشته است.
هنگامي كه مقدسي آن را توصيف مي‌كند چيزي جز يك ويرانه نبوده‌است كه اكنون نيز چيزي از آثار گذشته به چشم نمي‌خورد و تنها علائم باقي‌مانده از آبادي گذشته كه در جنوب دهكده فعلي قرار داشته، خرده سفال‌هاي پراكنده، تكه‌هاي شكسته سر قليان سنگي و دانه‌هاي بلوري‌است كه احتمالا به لوازم زينتي مربوط مي‌شده است.
در بيشتر سفر نامه هاي قديمي حتي كتب جغرافيايي قديمي اعراب هر جا از لوت نامبرده شده است نام ده سلم نيز آورده شده. اين جا قدمتي ديرينه دارد و فراز و نشيب زيادي را پشت سر گذاشته گاه به عنوان روستايي آباد و پررونق با چند بازار و گاه روستائي متروك و رو به ويراني. اما تا به حال به عنوان آخرين آبادي در مقابل هجوم كوير مقاومت كرده و همنچنان به زندگي ادامه مي دهد.
بيابان اطراف ده سلم پوشيده از بوته هاي بزرگ «اشنان» است و در حاشيه روستا جريان آب شوري وجود دارد كه در بستر رودي خشك جاري است. اب در اين نقطه از زمين مي جوشد و چند متر پائين تر دوباره در شن فرو مي رود . درختچه هاي سبز گز و زلال آب جذابيت زيادي داشته و دسته اي مرغابي وحشي نيز در اين مكان يافته مي شود.